صوت : در اثر ارتعاش يك جسم يا مجموعه اي از اجسام كشسان توليد مي شود. انتشار آن حركت ارتعاشي منبع مولد است.

سر و صدا : صوتي است ناخواسته ، ناخوشايند و نامطلوب كه در صنعت ، فراورده تبديل انرژي است. قسمتي از انرژي تلف شده در اثر ارتعاش و اصطحكاك سطوح مختلف دستگاه و ايجاد اغتشاش در هوا ، به صدا تبديل مي گردد.
مشخصه هاي صوت ، طول موج ، زمان تناوب و فركانس مي باشد.

طول موج مسافتي است كه موج در يك پريود مي پيمايد (λ وبرحسب متر بيان مي گردد)
زمان تناوب زمان يك نوسان كامل است (T وبر حسب ثانيه بيان مي گردد )
فركانس تعداد نوسان كامل در واحد زمان مي باشد (F و برحسب هرتز بيان مي گردد)
فركانس تا 512 هرتز بم - 512 تا 2048 هرتز متوسط وبيش از 2048 را زير مي نامند.
مراكز فركانس هاي هشت گانه در بهداشت حرفه اي كاربرد فراوان داشته و شامل فركانس هاي 63.5- 125 – 250- 500 -1000 – 2000 – 4000 - 8000 هرتز است.
اثرات صدا شامل اثر مستقيم (صدمه بر سيستم شنوايي) و غير مستقيم ( اثر بر راندمان كار ،اثر رواني ، اثر بروضع عمومي بدن ، اثر پوششي برشنوايي ) است.

كاهش شنوايي بر سه نوع انتقالي ، حسي – عصبي و مختلط مي باشد .

در كاهش انتقالي ، راه استخواني سالم و طيبعي است وبا افزايش صدا قابل شنيدن بوده وبا جراحي و سمعك قابل ترميم است.از جمله علل آن به پارگي ، كدري ، تيرگي ، دررفتن استخوانهاي... مي توان اشاره نمود.
در كاهش حسي – عصبي ، ضايعه ، مربوط به گوش داخلي است. در اين كاهش ضايعه در راههاي هوايي و استخواني وجود دارد.كري شغلي ، تماس با برق ، مواد سمي چون CO- PB – HG اوره ، وبيماريهايي نظير تيفوس ، زونا از انواع كري هاي فوق است. وقتي كاهش شنوايي در اثر انتقالي و حسي – عصبي باشد آن را مختلط گويند و در اين ضايعه هر دو راه هوايي و استخواني دچار اشكال است.
افت شنوايي شامل دو نوع موقت (TTS ) و دايم ( PTS ) است:

در افت شنوايي موقت ، صدايي با شدت زياد در زمان كم تماس داده مي شود (انفجار ) وبا قطع تماس ، افت شنوايي ( با توجه به زمان تماس ، شدت و حساسيت فرد ) از بين مي برد اين افت در فركانس 3000 تا 6000 هرتز مي باشد.
افت دائم شنوايي ، در صورت تماس مداوم با صدا بوجود مي آيد ، از نوع حسي – عصبي و غير قابل درمان ( بدليل نابودي سلولهاي عصبي ) مي باشد.
اين افت از فركانس 4000 هرتز شروع و به فركانس هاي 6000 و 8000 هرتز گسترش مي يابد.
مراحل كري شغلي شامل : شروع (اوايل اشتغال فرد خستگي شنوايي ، افت در فركانس 4000 هرتز ، احساس ناراحتي ، گرفتگي گوش ، خستگي عمومي ).
اختفاء ( ناشنوايي در فركانس 4000 هرتز، امكان كاهش در ساير فركانسها وجود دارد .)
نيمه اختفاء ( گسترش در فركانس 2000 و 1000 هرتز ، عدم شنيدن صداي آهسته )
كري واضح ( نقصان در فركانس بم و زير ، شنيدن دشوار صداي مكالمه ) مي باشد.
كري شغلي دو طرفه و متقارن ، پرده صماخ سالم ، عدم برگشت شنوايي حسي- عصبي ،غير قابل درمان ، شروع افت از فركانس 4000 هرتز را دارد.
در كري شغلي عواملي چون شدت ، فركانس ، ريتم ، زمان تماس ، محيط كار ، سن فرد ، ضايعات قبلي و حساسيت فردي مداخله مي نمايد.
با افزايش شدت صوت ، زمان تماس و افزايش سن ، ميزان افت شنوايي بيشتر مي شود.
فركانس هاي زير مضرترند - صداي يكنواخت و مداوم ، كم خطر تر از صداي منقطع و غير يكنواخت است (با فركانس برابر). صدا در محيط باز قابل تحمل تر است. ضايعاتي چون ضربات وارده به سر ، انفجار ، صدمات شنوايي ، مننژيت ، مصرف ساليسيلات ، جنتامايسين ، تماس با CO - AS در افت شنوايي موثر است.
افراد نسبت به صدا حساسيت هاي متفاوتي دارند كه قابل شناسايي است.
يك نمونه از روشهاي تعيين گوش حساس ، آزمايش PEYSER است و مراحل آن عبارتند از:

بقیه در ادامه مطلب

- تعيين آستانه هوايي در فركانس 1000 هرتز
2- اثر صوتي با شدت 100 دسي بل و فركانس 1000 هرتز بمدت 3 دقيقه
3- پانزده ثانيه استراحت
4- تعيين آستانه فركانس 1000 از راه هوايي
5- استراحت يك ساعت
6- تعيين آستانه در فركانس 1000 هرتز از راه استخواني
7- تماس 3 دقيقه فرد با فركانس 1000 هرتز و شدت 100 دسي بل از راه هوا يي
8- پانزده ثانيه استراحت
9- تعيين آستانه در فركانس 1000 هرتز از راه استخواني
در صورتي كه آستانه شنوايي تا 5 دسي بل باشد طبيعي ، 5 – 10 دسي بل مشكوك و بيش از 10 دسي بل غير طبيعي ( بدليل حساسيت فرد مناسب نمي باشد ).
جهت اندازه گيري صدا ، از دستگاه صداسنجي (SLM ) استفاده مي شود.

اساس كار دستگاه تبد يل انرژي صوتي به انرژي الكتريكي قابل قرائت بوده و شامل ميكروفون ، مدارهاي تطبيقي ، شبكه هاي باردهي ، شبكه نمونه برداري و صفحه قرائت است .
صداسنج ساده ميزان تراز فشار صوت (SPL ) را نشان مي دهد. با آناليزور مي توان تراز فشار صوت را در فركانس هاي مختلف را تعيين نمود.
دوزيمتر صدا ميزان انرژي صوتي دريافتي فرد را در زمان معين نشان مي دهد ودر مواري كه فرد در قسمتهاي مختلف فعاليت مي نمايد كه صداي محيط كار و يا دستگاهها در زمانهاي مختلف متغير است ، استفاده مي شود.
اندازه گيري صدا در سه مرحله ، بررسي مقدماتي و جمع آوري اطلاعات ، اندازه گيري و تطبيق با استاندارد صورت مي گيرد ودر صورت بالاتر بودن صدا از حد استاندارد نياز به اقدامات كنترلي دارد. جمع آوري اطلاعات عمومي نظير نام كارخانه ، تعداد كارگران ، ابعاد ، كروكي ، شرايط جوي محيط كار ، جنس سقف ، كف ، ديوار ، نوع سطوح انعكاسي ، تعداد ماشين آلات و محل استقرار آنها ، ويژگي منبع صوت ، مانند ابعاد ، سرعت ، نوع نصب ، روش كار ، روش كنترل ، اطلاعات اندازه گيري ، مانند نوع و مدل صداسنج و كاليبراتور ، شبكه و روش اندازه گيري و كاليبراسيون ، نوع ميكروفون ، منابع مهم و ثانويه صدا ، و استاندارد انتخابي ، ويژگي افراد نظير سن ، سابقه كار ، مدت كار ، جنس ،... مرحله اول اندازه گيري است.
اندازه گيري صدا بر اساس تغييرات زماني ، مكاني صورت مي گيرد .

در روش زماني ، صدا در فواصل زماني مساوي اندازه گيري مي شود و منحني تغييرات صدا نسبت به زمان رسم مي شود. در اين روش حداكثر و حد اقل صدا تعيين شده ، وزمان هاي لازم جهت حفاظت فرد معين مي شود.
اندازه گيري صدا براساس توزيع مكاني ، شامل ايستگاه بندي ( تقسيم كارگاه به ابعاد معين و اندازه گيري صدا ، حداقل فاصله
4 /λ از ديوارجهت تعيين محدوده خطرناك ) و توزيع مكاني منبع مشخص (تعيين صدا در فواصل مختلف منبع صوتي با شعاع فرضي 45 درجه و اتصال نقاط با صداي يكسان ) وتصادفي است.
همچنين با اندازه گيري در فواصل زماني معين مي توان تراز آماري صدا را بدست آورد كه بطور مثال در 80 % ، زمان صدا از 90 دسي بل بيشتر است . در اين روش ، نموداري ترسيم ، در محور افقي تراز فشار صوت و در محور عمودي فراواني تجمعي ، قيد مي گردد. استاندارد هاي مختلفي توسط سازمانهاي متفاوت براي صدا تعيين شده است.
استاندارد هاي ACGIH و تدوين شده كميته فني بهداشت حرفه اي ميزان تماس مجاز 8 ساعت را ، صداي 85 دسي بل اعلام نموده و با افزايش هر 3 دسي بل ، زمان تماس نصف مي گردد.
سنجش شنوايي از طرق حرف زدن ، ابزارهاي مولد صوت ، سنجش شنوايي از راه هوا و استخوان ، الكتريسيته ، تنفس و اديومتري صورت مي پذيرد . كه در ذيل به مواردي اشاره مي شود:
دياپازن 32 ارتعاش در ثانيه را مرتعش نموده ، در فاصله 2 سانتيمتري گوش قرار مي دهيم فرد مي بايست صدا را بشنود در غير اين صورت گوش خارجي يا مياني مشكل دارد . در صورت عدم پاسخ فرد به دياپازن مرتعش شده 2048 هرتز ، گوش داخلي وي مشكل دارد.با مرتعش نمودن دياپازن 128 هرتز و قرار دادن آن بر زايده ماستويئدگوش فرد سالم تا 20 ثانيه صدا را از راه استخوان مي شنود در صورتيكه كمتر از 20 ثانيه شود ، شواباخ منفي ( صدمه گوش داخلي ) و بيش از 20 ثانيه شواباخ مثبت ( صدمه گوش مياني و خارجي )است.
فرد سالم ارتعاش دياپازن مرتعش شده بر استخوان كشكك را نمي شنود، در صورت شنيدن ، گوش مياني يا خارجي معيوب است (آزمايش بونيه ).
در آزمايش وبر ، دياپازن 128 بروسط پيشاني قرار داده مي شود در صورت تمركز صدا بر گوش ، نوع كري انتقالي است و اگر صدا در گوش سالم يا كمتر صدمه ديده ، متمركز شود گوش داخلي مشكل دارد.
در اديومتري ميدان شنوايي از راه هوا يي و استخواني تعيين مي شود و اصول آن تحريك گوش بوسيله دستگاه با ارسال علائم صوتي ، تعيين حساسيت شنوايي نسبت به فركانسها و شدت هاي متفاوت و رسم منحني مربوط مي باشد .
اديومتري شامل دو بخش AC ( سنجش شنوايي از راه هوايي ) و BC (سنجش شنوايي از راه استخواني ) است كه در روش اول سيستم شنوايي خارجي ، مياني و داخلي ود ر BC گوش داخلي مورد بررسي قرار مي گيرد.

قبل از اديو متري فرد را بايد توجيه نمود: از جمله (برداشت عينك ، قرار دادن مناسب گوشي برروي گوش ، روش پاسخ دادن با دكمه يا تكان دادن دست ، نجويدن آدامس ) دليل مراجعه وي ، سوابق مصرف دارو ، بررسي بيماريهاي قبلي بصورت سئوال و بررسي گوش وي از نظر جرم ، همچنين از مكان مناسب ( با ضريب انعكاس كم ديوار ديوار ، امواج انعكاسي كم ، سطوح جاذب صوت مناسب ، پوشاندن كف اتاق از جنس نرم و درب پنجره جاذب صوت ) استفاده شود
روش سنجش شنوايي از راه هوا :
1- روشن كردن دستگاه
2- قرار دادن گوشي بر روي گوش فرد
3- دكمه خروجي بر وضعيتي كه فرد بهتر مي شنود قرار داده شود و در صورت عدم تفاوت بر روي R (گوش راست ) باشد.
4- دكمه ورودي TONE
5- تعيين دكمه فركانس به ترتيب 1000 – 2000 – 4000 – 8000 - 1000 – 500 و 250هرتز
و در گوش بعدي به ترتيب 250 – 500 – 1000 – 2000 – 4000 – 8000 هرتز
6- تعيين دكمه شدت ( ابتدا از فركانس1000 هرتز وصداي 40 دسي بل )
7- ارسال صداي مربوط با زمان 1 – 2 ثانيه با فشار دكمه مربوطه
8- پاسخ فرد به روشهاي ذكر شده
9- كاهش شدت صدا بصو رت 10 دسي بل تا جايي كه فرد پاسخ ندهد ، در اين شدت 5 دسي بل اضافه مي شود.
10- تعيين آستانه شنوايي ( حداقل صدايي كه فرد به زحمت قادر است 50 % علائم ارائه شده را تشخيص دهد).
11- ثبت نتيجه اديوگرام با علامت دايره قرمز جهت آستانه گوش راست و ضربدر آبي جهت گوش چپ .
12- اتصال آستانه ها به هم و ترسيم منحني اديومتري
13- انجام آزمايش براي گوش ديگر ، به روش فوق



OSHA توصيه مي نمايد كه از افراد در معرض تماس با صدا ، گاز هاي بيهوشي ،تترا كلرواتيلن ، ذغال سنگ و مواد زائد مخاطره آميز، مي بايست اديومتري سالانه انجام شود.
لازم به ذكر است كه فاكتورهاي سن ، جنس ، سابقه كار و ... در فرمول هاي فوق تاثير مستقيم دارد.

تهيه و تنظيم:مهندس حسين اشرفيان - مهندس اسدالله سبزي